Vài nét khái quát tỉnh Hưng Yên xưa và nay

Thứ hai - 06/11/2017 22:24

Hưng Yên là tỉnh nằm ở trung tâm đồng bằng sông Hồng, diện tích tự nhiên 923,09 km².

Điều tra dân số năm 2009 tỉnh Hưng Yên có trên 1,1 triệu dân, với 161 xã, phường, thị trấn, 10 huyện, thành phố là: Thành phố Hưng Yên cùng các huyện: Kim Động, Ân Thi, Tiên Lữ, Phù Cừ, Khoái Châu, Yên Mỹ, Văn Lâm và huyện Văn Giang. Trung tâm hành chính của tỉnh đặt tại thành phố Hưng Yên nằm cách thủ đô Hà Nội 64 km về phía đông nam, cách thành phố Hải Dương 50 km về phía tây nam.

Phía bắc giáp tỉnh Bắc Ninh, phía đông giáp tỉnh Hải Dương, phía tây và tây bắc giáp thủ đô Hà Nội, phía nam giáp tỉnh Thái Bình và phía tây nam giáp tỉnhHà Nam. Đây là vùng đất cổ, có truyền thống lịch sử và văn hiến lâu đời.

Bản đồ tỉnh Hưng Yên

Tháng 10 năm 1831, dưới thời vua Minh Mạng, triều đình nhà Nguyễn chia các trấn phía bắc thành 18 tỉnh, hạt trong đó có tỉnh Hưng Yên được tách ra từ trấn Sơn Nam Hạ. Đến nay vừa tròn 180 năm. Song trước đó, vùng đất Hưng Yên đã có một bề dày lịch sử. Từ thời Hùng Vương dựng nước, cư dân đã biết trồng lúa, trồng dâu nuôi tằm dệt lụa, trồng đay dệt thảm, làm thuốc nam chữa bệnh. Đặc biệt khu vực thành phố Hưng Yên hôm nay, với thương cảng phố Hiến đã từng phát triển sầm uất trong suốt nhiều thế kỷ với câu ca: “Thứ nhất kinh kỳ, thứ nhì Phố Hiến”.

Cảnh trên bến dưới thuyền Phố Hiến xưa

Vùng đất địa linh đã hun đúc lên nhiều thế hệ người Hưng Yên, hoà chung với truyền thống Việt, là tinh thần yêu nước, yêu quê hương, anh dũng kiên cường chống giặc ngoại xâm, giữ yên bờ cõi, xây dựng quê hương.

Từ vùng đầm lầy Dạ Trạch (nay thuộc huyện Khoái Châu), Triệu Việt Vương đã lập căn cứ đánh giặc Lương. Ngô Quyền chuẩn bị chiến thuyền, quân lương ở đất Kê Lạc (nay thuộc huyện Tiên Lữ) tiến đánh quân Nam Hán ở cửa Bạch Đằng năm 938, mở nền độc lập cho dân tộc. Kháng chiến chống quân Nguyên Mông dưới triều Trần, tại cửa Hàm Tử, huyện Khoái Châu đã bắt sống tướng giặc là Toa Đô. Nàng kỹ nữ Đào Nương quê ở thôn Đào Đặng, xã Trung Nghĩa, thành phố Hưng Yên ngày nay, diệt giặc bằng tiếng hát. Phạm Ngũ Lão, chàng trai nghèo đan sọt ở làng Phù Ủng, huyện Ân Thi nung nấu ý chí đánh giặc mà giáo đâm vào đùi không biết, sau trở thành danh tướng nước Việt.

Đền Ủng thờ tướng quân Phạm Ngũ Lão (Phù Ủng, Ân Thi)

Trong cuộc kháng chiến chống Pháp, Nguyễn Thiện Thuật quê xã Xuân Dục huyện Mỹ Hào, lãnh tụ của phong trào khởi nghĩa Bãi Sậy. Hoàng Hoa Thám quê xã Dị Chế, huyện Tiên Lữ đã kháng chỉ triều đình, khởi nghĩa đánh thực dân, 30 năm can trường kháng Pháp tại núi rừng Yên Thế, tỉnh Bắc Giang. Tô Hiệu, người con ưu tú của quê hương Xuân Cầu, huyện Văn Giang, biến nhà tù đế quốc thành trường học cộng sản, Người nữ anh hùng Bùi Thị Cúc quê ở Vân Mạc, Vân Du, Ân Thi được Bác Hồ tặng 6 chữ vàng “ Sống anh dũng, chết vẻ vang”. Hưng Yên còn là nơi xuất xứ của phong trào nữ du kích Hoàng Ngân anh hùng gan dạ. Quân dân Hưng Yên đã làm lên những trận đánh và chống càn được Đại tướng tổng tư lệnh Võ Nguyên Giáp cho là mẫu mực như: trận chống càn Phan Tây Hồ, trận “tiếng sấm đường 5”, trận đánh đồn Bần, huyện Mỹ Hào, hay làng kháng chiến Tam Nông, huyện Tiên Lữ đã làm giặc pháp bạt vía kinh hồn.

Khu di tích tướng quân Nguyễn Thiện Thuật (Xuân Dục, Mỹ Hào)

Trong kháng chiến chống Mỹ, quân dân Hưng Yên tiếp tục đóng góp sức người, sức của với tinh thần “ thóc không thiếu một cân, quân không thiếu một người” cùng cả nước đánh thắng giặc Mỹ, thống nhất đất nước.

Nếu người Việt có “tứ bất tử” thì Hưng Yên tự hào có chàng Chử Đồng Tử, tràng trai nghèo ở vùng đầm lầy Dạ Trạch (huyện Khoái Châu) đã kết duyên với công chúa Tiên Dung con gái vua Hùng. Để ngày nay lễ hội Chử Đồng Tử - Tiên Dung (ở xã Bình Minh và xã Dạ Trạch, huyện Khoái Châu) được tổ chức vào tháng 3 âm lịch hàng năm là lễ hội tình yêu và giàu tính nhân văn. Hưng Yên còn tự hào có chàng Tống Trân và nàng Cúc Hoa nhân nghĩa, thuỷ chung và hiếu thảo, được nhân dân ngưỡng mộ, lập đền thờ ở xã Tống Trân, huyện Phù Cừ.

Đền Đa Hòa thờ Chử Đồng Tử - Tiên Dung (Bình Minh, Khoái Châu)

Hưng Yên là tỉnh đứng thứ 2 cả nước có nhiều di tích được xếp hạng cấp quốc gia, với hơn 130 di tích, trong đó có nhiều di tích lịch sử nổi tiếng như: Văn miếu Xích Đằng, một trong 6 văn miếu còn tồn tại trong cả nước, cụm di tích phố Hiến, cụm di tích Đa Hoà - Dạ Trạch, cụm di tích Hải Thượng Lãn Ông Lê Hữu Trác… Cùng nhiều làng khoa bảng như: Phú Thị, xã Mễ Sở, Văn Giang; Thổ Hoàng, huyện Ân Thi; Liêu Xá, huyện Yên Mỹ; Lạc Đạo, huyện Văn Lâm; Hưng Đạo, huyện Tiên Lữ .v.v. Hưng Yên là vùng đất có truyền thống hiếu học, tôn sư trọng đạo. Cũng từ truyền thống ấy, mà trong những triều đại phong kiến trước đây, tỉnh Hưng Yên có số người đỗ đạt đứng thứ 3 toàn quốc, nay còn được lưu danh ở văn miếu Quốc Tử Giám Hà Nội và văn miếu Xích Đằng, thành phố Hưng Yên.

Văn miếu Xích Đằng, biểu tượng của đất học Hưng Yên

Người Hưng Yên cũng là quê ngoại của Chủ tịch Hồ Chí Minh ở thôn Vân Nội, xã Hồng Tiến, huyện Khoái Châu, là quê hương của cố Tổng bí thư Nguyễn Văn Linh, kiến trúc sư tài ba trong công cuộc đổi mới đất nước, cùng nhiều văn nghệ sỹ, tướng lĩnh và trí thức lớn như: Kinh sư đại doãn Nguyễn Trung Ngạn, Hồng Hà nữ sĩ Đoàn Thị Điểm, đại danh y Lê Hữu Trác, tiến sĩ, thi sĩ Chu Mạnh Trinh, giáo sư Dương Quảng Hàm, nhà văn Vũ Trọng Phụng, nhà văn Nguyễn Công Hoan, họa sĩ Tô Ngọc Vân, nhà thơ Phạm Huy Thông, soạn giả chèo Nguyễn Đình Nghị, vị tướng huyền thoại trung tướng Nguyễn Bình, đại tướng Nguyễn Quyết, thượng tướng Hoàng Minh Thảo, …và nhiều nhà khoa học, nhà báo, nhà giáo nổi tiếng đang công tác, sinh sống ở mọi miền đất nước.

Hưng Yên là nơi có đại công trình thủy lợi Bắc Hưng Hải vào cuối những năm năm mươi và đầu những năm sáu mươi, là một trong những tỉnh làm thủy lợi khá nhất được Bác Hồ khen thưởng. Trong phong trào làm thủy lợi đã hiện nhiều kiện tướng, anh hùng lao động như: anh hùng lao động Phạm Thị Vách ở huyện Kim Động, anh hùng Nguyễn Thị Tỵ ở huyện Tiên Lữ. Trong 10 lần Bác Hồ về thăm Hưng Yên, thì có tới 8 lần Bác đến thăm các công trình thủy lợi.

Cống Xuân Quan (Văn Giang), đầu mối của công trình Đại thủy nông Bắc Hưng Hải

Thời kỳ bao cấp, Hưng Yên là tỉnh trồng nhiều đay nhất cả nước (khoảng 6.000ha) cung cấp một nguồn nguyên liệu đáng kể cho sản xuất thảm của cả nước. Do chuyển đổi cơ cấu cây trồng và các nguyên liệu khác thay thế, đến nay diện tích trồng đay thu hẹp đáng kể.

Năm 1968, tỉnh Hưng Yên sáp nhập với tỉnh Hải Dương thành tỉnh Hải Hưng. Sau 30 hợp nhất, năm 1997 tỉnh Hưng Yên được tái lập.

Phát huy truyền thống của quê hương văn hiến, cách mạng, trong công cuộc đổi mới đất nước, người Hưng Yên lại tiếp tục vươn lên. Kể từ khi tái lập tỉnh, sau 14 năm tái lập kinh tế xã hội phát triển cao, tốc độ phát triển kinh tế hàng năm đạt trên 12%, thu ngân sách năm 2010 đạt trên 3.300 tỷ đồng, thu nhập bình quân đầu người đạt 1.200 USD/năm. Toàn tỉnh đã quy hoạch 14 khu công nghiệp, thu hút hơn 800 dự án đầu tư, đưa Hưng Yên trở thành tỉnh có tốc độ phát triển công nghiệp nhanh trong cả nước.

Khu Công nghiệp Phố Nối A

Phát huy thế mạnh trung tâm đồng bằng châu thổ sông Hồng, Hưng Yên luôn coi trọng phát triển nông nghiệp với những vùng chuyên canh lúa cao sản và lúa chất lượng cao. Vùng chuyên canh cây đặc sản, đặc trưng như: nhãn lồng ở thành phố Hưng Yên, huyện Tiên Lữ, Phù Cừ, Khoái Châu… cùng những trang trại chăn nuôi lợn, bò thịt, bò sữa, thả cá, nuôi ong lấy mật. Những vườn trại, những cánh đồng chuyên canh trồng cây ăn quả, hoa cây cảnh ở huyện Văn Giang, Khoái Châu, Yên Mỹ cho giá trị từ 150 triệu đồng đến 300 triệu đồng/ha canh tác.

Nói đến Hưng Yên là nói đến quê hương của nhãn lồng nổi tiếng được tập trung trồng ở các vùng đất ưu đãi cho loại cây đặc sản này là thành phố Hưng Yên, huyện Tiên Lữ, huyện Phù Cừ, huyện Kim Động và huyện Khoái Châu. Ngoài nhãn lồng, Hưng Yên còn là quê hương của các loại sen mà tiêu biểu là sen trắng. Hưng Yên cũng là vùng đất nuôi nhiều ong lấy mật mà trong đó mật ong hoa nhãn là một đặc sản riêng của tỉnh Hưng Yên.

Nhãn lồng Hưng Yên

Phát huy lợi thế nằm trong vùng kinh tế trọng điểm Bắc Bộ, giáp với thủ đô Hà Nội, Hưng Yên có hệ thống cơ sở hạ tầng, đường giao thông thuận lợi và đồng bộ đường thủy có tuyến sông Hồng bao phía tây tỉnh, sông Luộc bao phía nam tỉnh. Ngoài đường sắt Hà Nội- Hải Phòng đi qua phía bắc tỉnh, hệ thống đường bộ tính theo chiều dọc có quốc lộ 39, đường 200 đang được nâng cấp, đường liên tỉnh ( Dân Tiến- cầu Thanh Trì- Hà Nội), đường ven đê sông Hồng. Đặc biệt đường cao tốc nối đường cao tốc quốc lộ 1 với cao tốc quốc lộ 5 sẽ thi công. Chiều ngang tỉnh có đường quốc lộ 5 hiện có, quốc lộ 38A sẽ nâng cấp và quốc lộ 38B đã nâng cấp.

Cầu Yên Lệnh qua sông Hồng

Hưng Yên lại là tỉnh có truyền thống lịch sử và văn hiến lâu đời, người dân năng động, sáng tạo, giàu lòng nhân ái… Những tiềm năng này cùng với cơ chế chính sách thông thoáng, nhất định Hưng Yên sẽ sớm trở thành tỉnh công nghiệp trước năm 2020 và là tỉnh mạnh của cả nước theo tinh thần nghị quyết Đại hội Đảng bộ tỉnh lần thứ XVIII (nhiệm kỳ 2011-2015) đã đề ra.

Tác giả bài viết: Minh Tấn - Hùng Xướng

Nguồn tin: hungyentv.vn